Ik denk dat je niet zo'n scheiding moet maken tussen akkoorden/arpeggio's en toonladders.

Als je een akkoord voldoende uitbreidt, dan heb je alle toonladdernoten. Voorbeeld: Neem een Cmaj7 akkoord (c e g b), speel er een 9, 11 en 13 bij (d f a). Zet die noten eens achter elkaar en je hebt: c d e f g a b. Precies: de toonladder van C grote terts.
Als je tonen toevoegt aan een arpeggio, dan krijg je al een toonladder. Speel bijv. een arpeggio over C maj7 (c e g b). Speel afwisselend na iedere toon van het akkoord een hele toon erbij en een halve toon erbij. Dus: na de c een hele toon erbij, na de e een halve toon erbij, etc. Wat krijg je dan: c d e f g a b c. Dus: de toonladder van C grote terts.
Akkoorden en toonladders bijten elkaar dus niet. Akkoorden komen voort uit toonladders.

Ik denk dat de mentale knop om kan gaan om toonladders te gebruiken als je niet meer denkt vanuit de toonladder van de toonsoort van het nummer. Dat is vrij saai, omdat je dan meestal of een grote tertstoonladder hebt of een kleine tertstoonladder. Maar die toonsoort is alleen maar een algemene aanduiding van een nummer, het uitgangspunt van een stuk. Maar per 1, 2, 3 of 4 maten verschilt de toonladder die je kunt gebruiken. En dan wordt het veel spannender, zoals Philip ook in zijn laatste regel schrijft.

Weer een voorbeeld: een nummer staat in C grote terts. De toonladder van c grote terts lijkt maar saai. Er zit weinig uitdaging in om die te spelen.
Maar in een maat (of een paar maten) waarin C het bepalende akkoord is [met een tonicafunctie] kan ik misschien wel spelen:
- De grote tertsladder. c d e f g a b c
- majeur pentatonisch c d e g a c
- blues ladder c es f fis g bes c
- de Lydische ladder c d e fis g a b c
- de majeur bebopladder c d e f g gis a b c
- de verminderde ladder c des es e ges g a b c.
- de chromatische ladder c cis d dis e f fis g gis a ais b c
En dan heb ik nog niet eens alle mogelijkheden genoemd.
Dat allemaal afhankelijk van de kleur die ik wil aanbrengen, wat ik leuk vind om te verkennen, of wat ik van de melodienoten wel/niet wil benadrukken.
En dan natuurlijk met de vrijheid om een stukje van een paar noten van een ladder te gebruiken, noten ervan voor te trekken, etc. En je hoeft natuurlijk ook niet op de eerste noot van de ladder te beginnen.

Het lijkt me vooral een vorm van nieuwsgierigheid. Ik heb een bepaald akkoord: wat voor rijtje tonen kan ik daar allemaal bij spelen? De muziektheorie (het benoemen van de toonladders bij een akkoord) is een hulpmiddel om het makkelijker te maken een rij tonen ook in een soortgelijke situatie te spelen of als het nummer naar een andere toonsoort wordt getransponeerd.

Stel je voor dat je pianoles krijgt, en je leraar zegt: 'hier heb je een instrument met 88 toetsen. Maar je mag alleen maar om en om, de oneven toetsen gebruiken. Anders is het fout.' Het eerste wat je dan thuis doet is toch proberen hoe die 'verboden' toetsen klinken?
Oftewel: waarom zou je je beperken tot akkoordtonen, als er tussen die tonen ook nog andere tonen liggen?

Oké Theo! Mooi verhaal!

Tijd voor een nieuwe column op deze site:

Theo's Theorielessen

Nee hoor, gewoon lekker spelen en muziektheorie alleen gebruiken om achteraf te denken: wat heb ik nou eigenlijk gedaan?