Annwyl Gyfaill,

Pan oeddwn yn hogyn yn Ysgol Y Bechgyn, Penrallt Isa, Caernarfon, tua diwedd y 1930au cofiaf fy hen Brifathro, Mr. Pritchard yn rhoi gwers inni ar eich union gwestiwn chi.

Dywedodd ef bod Twtil yn hen iawn ac mai o Ben Twtil roedd yr hen Geltiaid yn cadw llygad allan am elynion yn dynesu o gyfeirad Bae Caernarfon, ac os byddai'r gwylwyr yn amau bod ymosodiad ar ddigwydd, byddent yn trefnu i gorn gael ei ganu i rybuddio'r trigolion.

Galwyd y rhybudd hwn yn MOOT a daeth y fan i gael ei henwi yn MOOT HILL, ond gyda threiglad amser daeth i gael ei hadnabod fel TOOT HILL. Yn y Gymraeg gwnaed un gair ohono sef TWTIL.

Cofion,

T. Meirion Hughes

Annwyl Mr Hughes,

Diolch am eich ymateb.

Mae'n debyg fod eich hen athro yn gywir, os edrychwch ar http://www.indigogroup.co.uk/edge/Toothill.htm, maen't yn cytuno ag ef.

'Roeddwn i yn dyfalu fod cysylltiad yn bosibl a'r arferiad i ddefnyddio y dywediad 'Tu Hwnt i'r Mynydd' mewn enwau lleol. Efallai fod fod Tu Hwnt i'r Hill wedi newid i Twthil?

Cofion,

W Roberts

Diolch ichi am eich ymateb. Wrth gwrs, mae yn 71 o flynyddoedd ers pan oeddwn yn ddisgybl i'r prifathro yn 1938, ond roeddwn yn amau dilysrwydd y Moot Hill.
Mae Kenrick Evans, Hanesydd lleol pwysicaf Caernarfon yn yr 20fed ganrif yn cadarhau mai "lookout post" oedd ar ben Twtil a bod corn yn cael ei ganu mewn argyfwng fel un bod gelyn ar fin ymosod.

Ar y llaw arall, nid dyna ystyr MOOT Hill. Man yn yr awyr iach oedd hwnnw i rai mewn awdurdod yn y gymuned i gyfarfod i drafod. Gwyddoch am y dywediad Saesneg "The idea was first MOOTED..." Hynny yw bod y syniad wedi cael ei roi gerbron (cyfarfod?) am y tro cyntaf.

Yr hyn a gredaf sydd wedi digwydd yw bod yr odl MOOT a TOOT mor debyg fel y bod y trigolion wedi dod i gysylltu'r rhybydd swnllyd (Toot) gyda'r fan ac mai dyna sut y daeth i gael ei adnabod fel Toot Hill a Twtil yn y Gymraeg.

T Meiron Hughes