Ik was op het internet aan het zoeken naar informatie en discussies over Rabbath. Ik wist wel dat de eigenzinnige bassist een aparte linkerhandtechniek heeft, een eigen rechterhandtechniek voor het strijken hanteert en een gebogen pin gebruikt.
Maar nu zag ik dat hij ook een aparte manier heeft om snaren op het staartstuk te bevestigen. Zie de website http://www.slavapub.net/Strings-Rabbath_Method_for_stringing_the_bass.html.
Ik laat de tekst hier volgen. Foto´s zijn op de site te zien.
´Before you install the string, remove the felt piece that's meant to be a cushion. It isn't needed. Put the wrapped end of the string through the front of the tailpiece instead of the back. Then feed it through the hole in the brass ring at the other end and wind it up. The result is a lessening of pressure on the tailpiece and, thereby, more resonance. The strings feel softer under the bow and they ring more.´
Kort samengevat: je haalt de snaar van voren naar achteren door het staartstuk nadat je het vilten rondje van de snaar hebt gehaald. Dan haal je de snaar door de kogel aan het uiteinde en dan voer je hem naar boven. Pluspunt zou zijn: minder druk op het staartstuk en daardoor een betere resonantie.
Het lijkt een beetje om de manier van gitaarsnaren bevestigen.
Ik geloof dat het niet goed is om snaren los te maken en weer opnieuw te bevestigen en ik ben nog niet toe aan nieuwe snaren. Ik kan het dus zelf nog niet uitproberen. Maar wat denken jullie ervan? Het zal er bij het staartstuk wat minder mooi uitzien, maar als het voor de klank en behendigheid een verschil oplevert moet dat toch niet het grootste bezwaar zijn.
Ik zat op YouTube te zoeken in de filmpjes van Rabbath of je daar zijn manier van bevestigen ook zou kunnen zien, maar ik kwam nog niet een mooi voorbeeld tegen. De camera geeft altijd een totaalbeeld of een focus op de handen en zoomt nooit in op het staartstuk. Irritant.

De logica ontgaat me; er wordt toch precies even hard getrokken aan het staartstuk om die snaren op stemming te krijgen? Of is het mijn gebrekkige natuurkundige inzicht waardoor ik dat denk?

Ja, dat zat ik zelf ook te denken. Maar ik kan me ook voorstellen dat de kracht minder op één punt komt met Rabbaths manier. En: met het spannen van voren naar achteren, zou de hoek met de kam dan ook iets anders worden?
Ik vergeleek het met het bespannen van een gitaar. Maar die heeft natuurlijk veel minder druk. Misschien beter om te vergelijken met een basgitaar. Maar heel stom: ik speel zelf geen basgitaar en weet niet of een basgitaarsnaar ook een metalen knop heeft, of op de 'gitaarmanier' geknoopt wordt. Kun je er wel van uit gaan dat de spanning van een basgitaarsnaar even groot is als van een contrabas? Weet ik ook niet.

Het lijkt me dat er veel meer spanning op een contrabassnaar zit, omdat die veel langer is. Overigens heeft zo'n basgitaarsnaar ook zo'n holletje waar je de snaar doorheen zou kunnen halen. Basgitaarsnaren worden niet bevestigd zoals bij een akoestische gitaar. Misschien kan een forumbezoeker met natuurkundig inzicht zijn licht hierop laten schijnen?

Adriaan, kom er maar in.

Ik heb het verhaal een keer nauwkeurig doorgelezen en daarna bij mijn eigen contrabas gekeken hoe het daar zit. Bij mij zit er aan het einde van de snaar een bol en dus geen ring waar je de snaar door kunt halen maar stel nu eens dat men snaren gebruikt waar wel een ring aan zit.

Het lange deel van de snaar dat ligt tussen de vaste en de losse kam noem ik deel 1; het korte deel dat ligt tussen de losse kam en het staartstuk noem ik deel 2. Hoe je de snaar ook vast maakt aan het staartstuk, de kracht in deel 1 en ook in deel 2 blijft gelijk. Omdat de hoek tussen deel 1 en de losse kam wat groter is dan de hoek tussen deel 2 de losse kam, zal de kracht in deel 2 wel wat groter zijn dan de kracht in deel 1.

De richting van deel 2 valt altijd samen met de rechte lijn die getrokken kan worden tussen de rand van de losse kam en de hoek van het bovenblad. Als de snaar wegloopt vanaf de bovenkant van het staartstuk zal het staartstuk echter wat vlakker liggen dan wanneer de snaar wegloopt vanaf de onderkant. Als je door de snaar door de ring te trekken een lus maakt, dan zal het staartstuk ongeveer in lijn liggen met de snaar.

Als je een lus maakt, dan wordt het stuk van deel 2 tussen de ring en de losse kam korter dan bij de normale montage. De toonhoogte van deel 2 wordt dan bij dezelfde kracht hoger. Maar het gaat primair om de toonhoogte en klankkleur van deel 1. Nu zal deel 2 vast ook wel een beetje meetrillen maar de toon van deel 2 is veel hoger dan de toon van deel 1 en de energieinhoud van de trilling van deel 2 is daarom erg klein ten opzichte van de energieinhoud van de trilling van deel 1.

Nu is het de vraag of verhoging van de toonhoogte van deel 2 een hoorbare invloed heeft op het geluid dat deel 1 en deel 2 samen produceren. Als je alleen naar de energieinhoud van beide tonen kijkt dan lijkt dit onwaarschijnlijk. Wat wel zou kunnen, is dat de hogere frequentie van deel 2 andere hogere harmonischen van deel 1 stimuleert om harder te klinken en dat deel 1 daardoor toch anders gaat klinken. Het is zeer lastig om zonder apparatuur te beoordelen of een eventueel ander geluid nu van deel 2 of van deel 1 komt.

Dank je wel, Adriaan, voor dit mooi doordachte antwoord. Ik geloof dat cellisten om wolftonen te voorkomen wel eens klemmetjes op ´deel 2´ van de snaar plaatsen. Wat daar bij ´deel 2´ gebeurt, is dus blijkbaar van invloed op de boventonen en daarmee de klank van ´deel 1´ van de snaar. Dat zou je argument nog ondersteunen. Maar het zou ook kunnen dat het feitelijke verschil heel klein is.
Je zou het met een oude snaar die je toch gaat vervangen uit moeten proberen. Maar ik heb ook een snaar met een bolletje zonder gaatje, dus ik zou het ook niet zomaar kunnen testen.

Kortom, we weten het eigenlijk nog steeds niet, ondanks de prachtige verhandeling van Adriaan. Het moet uitgeprobeerd worden! Nu moet ik zeggen dat ik een gruwelijke hekel heb aan snaren wisselen, maar zelfs als ik die weerstand overwin, ben ik tegen de tijd dat de snaar er anders op zit allang weer vergeten hoe hij eerst klonk – ook omdat het verschil op zijn best heel subtiel is (als het er al is), als ik het goed begrijp. Hier komen we niet uit...

Dat lijkt me een kwestie van een goede geluidsopname maken van een snaar met de gewone bevestiging, daarna die snaar loshalen en op de alternatieve manier bevestiging, hetzelfde spelen en weer een geluidsopname maken. En een goede geluidsopname maken moet Philip toevertrouwd zijn.
Blijft over dat dat snaren loshalen en bevestigen een vervelend klusje blijft.
Gelukkig hoeft het niet zo vaak als bij een gitaar.

Velvet snaren worden op deze manier bevestigd aan het staartstuk:

http://www.velvetstrings.com/velvetstrings/Tailpiece_-_Garbo,_Anima,_Blue.html

Misschien heeft monsieur Rabbath zijn idee wel daarvandaan

Wat zou het idee achter het gat in de eindkogel zijn? Toch bedoeld om de snaar door te halen of nog voor iets anders?

Goed bedacht Theo. Als mijn snaren verwisseld moeten worden, ga ik die opname maken (met lood in mijn schoenen en frisse tegenzin vanwege mijn aversie tegen snaren wisselen), maar ja, nu willen we het weten ook hè).

Interessante discussie! Even een gekke theorie die ik baseer op het feit dat soms om de snaarspanning te verlagen een verhoogd zadel wordt aangebracht om de hoek tussen snaar en kam te verkleinen. Dit houdt dus in dat deze hoek van invloed is op de snaarspanning en wellicht ook de toon (hoe kleiner de hoek, hoe lager de spanning). Als we de snaar op de klassieke manier bevestigen (achterlangs het staartstuk steken en vervolgens over de kam naar de nut) wordt de snaar onder een hoek getrokken die het staartstuk enigszins omlaag dwingt. De kracht is dus niet lineair met het staarstuk. Op de beschreven manier - en ook de Velvet manier - staat de kracht wel lineair op het staartstuk. Het zou dus kunnen zijn dat bij de klassieke manier het staartstuk een fractie lager staat waardoor de hoek - en daarmee de snaarspanning - groter is.

Om de krachten op het staartstuk zo klein mogelijk te houden, werkt Rabbath met een aparte pin, die hij onder een hoek van 44 graden in de bas laat boren. Zie http://matthewwengerd.net/2006/07/25/laborie/ voor een afbeelding en beschrijving. Afgezien van het feit dat volgens Rabbath je met zo´n schuine pin staande gemakkelijker kunt spelen, houdt het ook in dat er geen krachten die verbonden zijn aan het staan op het gewone staartstuk inwerken. En dat zou ook de klank ten goede komen.
Vooronderstelling bij dat alles is: minder spanning op de snaar = betere resonantie en meer boventonen. Natuurlijk niet zo, dat een losgedraaide snaar beter resoneert dan een snaar die op spanning staat. Maar het zou wel eens kunnen dat bij iedere snaar, afhankelijk van dikte, materiaal en toon, een bepaalde ideale spanning hoort en dat die ideale spanning verstoord wordt door een te scherpe hoek bij het staartstuk, of andere factoren.
Zou dat kunnen kloppen? Adriaan, kun jij daarover met je vereelte vingers nog eens in het toetsenbord klimmen?
Er zit wel een soort natuurlijke logica in, dat een rechtuit gespannen snaar een betere resonantie heeft dan een snaar met een knik erin. Maar dat dat ook nog zo sterk zou doorwerken in het gedeelte achter de kam, dat verbaast me.

Ook ik volg deze discussie met interesse. Momenteel ben ik nl. herstellende van een blessure, omdat ik de snaarspanning op mijn bas als te zwaar heb ervaren - en ook door overmatig contrabas gebruik...

Ik heb een 3/4 107,5 cm eb-mensuur bas waarop ik de Spirocore weich 4/4 (!) snaren te strak vond gespannen. Deze zijn vervangen door Obligato solo snaren (4/4) en het verschil is aanzienlijk. Maar als de theorie van Ronald klopt, is dat wel het proberen waard. Overigens gebeurt dit ook vaak: op een 3/4 lange 4/4 snaren bevestigen, zodat de spanning niet zo hoog is en er soepeler gespeeld kan worden.

Op het amerikaanse forum van talkbass is een interessante discussie te vinden over snaarspanning van allerlei verschillende snaren - ook met zgn. tension charts:

http://www.talkbass.com/forum/f17/string-tension-chart-227249/

Ton, staan je snaren niet te hoog? Speel je wel zo ontspannen mogelijk?

In mijn eerste reactie heb ik al gezegd dat de kracht in deel 2 groter is dan in deel 1 en dat dit komt omdat de hoek die deel 1 met (het hart van) de kam maakt groter is dan de hoek die deel 2 met de kam maakt. Ik zal eens kijken of ik dit nog wat beter kan uitleggen. Voor de uitleg is het gemakkelijker om niet te kijken naar de hoek tussen de snaar en de kam maar naar de hoek tussen de snaar en een lijn die haaks op (het hart van) de kam staat. De hoek die deel 1 maakt met een lijn die haaks op de kam staat is nu juist kleiner dan de hoek die deel 2 maakt met een lijn die haaks op de kam staat.

Stel de kracht in deel 1 noem ik F1 en de kracht in deel 2 noem ik F2. Stel de hoek tussen deel 1 en een lijn haaks op de kam noem ik alfa en de hoek tussen deel 2 en een lijn haaks op de kam noem ik bèta. F1 is ter plaatse van de losse kam te ontbinden in een component F1 * cos alfa die haaks op de kam staat en een component F1 * sin alfa die omlaag wijst in de richting van de kam. F2 is te ontbinden in een component F2 cos bèta die haaks op de kam staat en een component F2 sin bèta die omlaag wijst in de richting van de kam.

De komponenten F1 * cos alfa en F2 * cos bèta moeten aan elkaar gelijk zijn als je er vanuit gaat dat de kam als een scharnier op het bovenblad staat en dus geen moment over draagt. Als bèta groter is dan alfa dan is cos bèta kleiner dan cos alfa. F2 moet daarom groter zijn dan F1 om dit te compenseren. Hoeveel groter hangt af van het verschil tussen alfa en bèta.

De som van F1 * sin alfa en F2 * sin bèta levert de totale omlaag gerichte kracht van die snaar op het bovenblad van de bas en de som van deze krachten van alle vier de snaren levert de totale kracht tussen kam en bovenblad.

Stel nu eens dat je het zadel dat zit op de hoek van de kast verhoogt. Aan de onderkant van het staartstuk zit weer een snaar die over dit zadel loopt en dan om de prop geslagen wordt waar de pin in zit. Als je dit zadel verhoogt dan wordt de hoek béta kleiner en daardoor wordt cos bèta groter. Daardoor wordt F2 weer kleiner. Maar om een behoorlijke verkleining van bèta te verkrijgen zul je dit zadel heel wat moeten ophogen. Dit komt omdat de afstand tussen de losse kam en het zadel toch behoorlijk groot is. Een beperkte ophoging geeft maar een kleine vergroting van bèta en daarom zal dit niet erg veel invloed hebben op de toonhoogte van deel 2. Als je het zadel te veel ophoogt dan wordt er door het zadel een te groot moment op de kast uitgeoefent waardoor het hele zadel af kan breken en weg kan klappen.

De richting van de lus die vanaf het zadel naar de prop loopt waar de pen in zit, heeft helemaal geen invloed op de hoek bèta en daardoor ook geen invloed op F2 en op de toonhoogte van deel 2. Het is wel zo dat, omdat de snaar ter plaatse van de prop een eindje van de onderkant van het zijblad afloopt, er door de kracht in de lus een moment op het zijblad uitgeoefent wordt. Hoe dichter de snaar langs het zijblad loopt des te kleiner wordt dit moment. Maar door het gat van de prop scheef in het zijblad te boren wordt deze afstand eerder groter dan kleiner en ik zie dan ook niet dat dit enige zin heeft om het zijblad te ontlasten.

Zo, daar ben ik eens even rustig voor gaan zitten, om dit exposé van Adriaan te lezen en te doorgronden. Dank voor deze uitleg, die mijn oude natuurkundelessen ver te boven gaat en ik niet zo paraat zou hebben.
Ik heb inderdaad wel eens foto's van zadels gezien die een stuk opgehoogd waren. Als je een dun bovenblad hebt, ontlast dat de druk op de kam, en ik begrijp nu dat dat komt door de geringere hoek.
Bij de Laborie-eindpin is het zo dat de gewone prop, waar het staartstuk op bevestigd zit, gewoon blijft zitten en dus loodrecht op het zijblad staat.
Voor de eindpin wordt en apart gat geboord onder een hoek van 44 graden. Omdat hier niet de krachten van de snaren en het staartstuk op komen, kan een relatief klein gat met een kleine prop en een lichte pin (van carbon of licht hout) volstaan.
Ik heb er zelf overigens geen ervaring mee.

Ik heb het collega van prof. Kragten eens goed dorogenomen, maar kom er nog niet helamaal uit. Excuses, voor mijn beprekte intelligentie....

De vraag die ik heb is, wordt de snaarspanning minder door deze Rabbath manier van snaren bevestigen?

Dan is dit voor mij persoonlijk wel een vondst en wil ik dit wel eens uitproberen.

@Philip: inderdaad - ik speel niet ontspannen genoeg, ik ga je lessen over ontspannen spelen weer eens doornemen. Toch is de contrabas een extreem blessure gevoelig instrument. Niet voor niets besteden Rufus Reid en Gary Peacock in hun DVD's veel aandacht aan dit onderwerp.

Lang leve de powerball...

Inderdaad, het instrument kost veel kracht en daarvoor is een blessure zo opgelopen – en is het extra belangrijk om maximaal ontspannen te spelen!

De snaarspanning ofte wel de kracht F1 in deel 1 wordt niet beïnvloed door het zadel op te hogen. Alleen de kracht F2 in deel 2 wordt minder en daardoor wordt ook de kracht waarmee de losse kam op het bovenblad drukt minder. Maar een contrabas wordt niet voor niets zo gebouwd als wij hem kennen. Als de hals onder een andere hoek aan de kast gezet zou worden dan zouden de hoeken alfa en bèta veel kleiner kunnen zijn waardoor de kracht tussen de kam en het bovenblad ook veel kleiner zou zijn. Maar bij een gestreken bas zou je dan met de strijkstok te snel tegen de kast komen. Als je een contrabas zou optimaliseren voor iemand die alleen maar plukt, dan zou hij er heel anders uit zien.

Als je vindt dat de snaren te zwaar spelen dan moet je de losse kam verlagen of snaren kiezen die bij dezelfde toonhoogte een geringere kracht vergen om ze in te drukken. Ik heb pas nog eens gespeeld op een contrabas met darmsnaren en die speelde zeer licht.