Ik heb me altijd verzet tegen het wegvallen van de begeleiding van piano en drums onder mijn solo's, alhoewel dat in de jazz een gebruikelijke vorm is bij een bassolo. Dat is voor een deel een overblijfsel uit lang vervlogen tijden, toen de bas zo slecht versterkt werd dat de rest wel stil moest zijn als je de bassolo goed wilde kunnen horen. Mij gaf het altijd het gevoel dat ik in een gat donderde als iedereen opeens stil was en ik me in mijn eentje moest zien te redden. Ik heb mijn medespelers dan ook altijd zo snel mogelijk deze vorm uit het hoofd gepraat.
In september ga ik een duo opname maken met een saxofonist in New York. Een hele cd dus met (ook) onbegeleide bassolo's. Opeens moet ik dus wel, zodat ik daar maar gauw op ben gaan oefenen. Ik ben wild enthousiast over wat het me oplevert. Je kunt zo'n solo alleen maar goed spelen, als je het schema van A tot Z superduidelijk in je hoofd hoort doorspelen, anders ben je gewoon niet onafhankelijk genoeg van het schema om interessante dingen te kunnen doen. Je moet wel elk akkoord en de beat duidelijk in je hoofd horen, omdat er natuurlijk niemand is om dit aan te geven. Wat een fantastische training zeg! Ik denk bovendien dat deze training me veel gaat opleveren als ik soleer met begeleiding, omdat mijn bewustzijn van schema en ritme is toegenomen.

Dave Holland, Ones All: een hele cd vol met onbegeleide bassolo's. Als je dat gehoord hebt, wil je bijna niet anders meer...
In ieder geval volop prachtige ideeën en uitwerkingen.

Ik heb Dave Holland ook wel eens zien optreden met uitsluitend een percussionist. Mooi concert was dat! Hein van de Geyn vertelde me dat het zijn ideaal was om nog eens een concert helemaal alleen te geven.

Bij onbegeleide solo's ben ik vaak al gauw de context kwijt zodra de muzikant zijn virtuoziteit gaat botvieren. Ik heb als toeschouwer nl. niet die uiterste concentratie die hij/zij wel heeft, sta tussen mensen die staan te ouwehoeren of met me hun penetrante zweetlucht/aftershave afleiden, etc. Oh ja, had ik al gezegd dat mijn muzikaliteit natuurlijk verbleekt bij die van de solist . Kortom, ik ben dat schema dat in zijn/haar hoofd herhaalt al gauw kwijt. Wat er dan van de solo overblijft is iets als "boem... badabadoem... diedoem", en dat klinkt dan net zo muzikaal als wanneer je het hier terugleest .

Vandaar mijn verzoekje aan alle solisten: zorg voor voldoende context, door genoeg aanknopingspunten in je solo te hanteren of door begeleiding van andere instrumenten. Mindere goden zijn je eeuwig dankbaar voor het niet opbreken van het nummer in twee delen: voor de solo, na de solo en daartussen wat ogenschijnlijk ongerelateerd gepling-ploink.

Als ik het me goed herinner, hou jij niet zo van jazz en ook niet zo van virtuoos bassen Sander, dus staan wij jazzbassisten voor een moeilijke taak als we je willen plezieren. Wat we natuurlijk toch graag zouden willen doen.
Ik ben erop gericht om voortdurend te blijven groeien en mijn grenzen te verleggen op harmonisch, melodisch en technisch gebied. Ik realiseer me heel goed dat een aantal mensen afhaken naarmate ik verder groei. Misschien komen er ook mensen bij, dat weet ik niet – we zullen zien. Ik wil sowieso spelen zoals mijn hart me dat ingeeft en mijn groei is iets wat me blijft inspireren. Het doel is het onderste uit de kan te halen wat mijn mogelijkheden betreft.
Ik vind jazz kunst, jazz is echt de richting waarin ik me maximaal wil ontplooien. Ik zie wel waar dit toe leidt, dat heb ik toch op geen enkele manier in de hand.
Overigens: toen ik begon naar jazz te luisteren snapte ik er geen bal van. Toch werd mijn nieuwsgierigheid gewekt, ik hoorde toch dingen die me interesseerden en ik bleef luisteren. Op een dag vielen alle stukjes op zijn plaats; opeens hoorde ik jazz als muziek en dat was een enorm diepgaande muzikale ervaring voor mij, waar ik nu nog steeds op teer. Dus soms loont extra (luister)moeite!

PS: als je naar muziek luistert met (minder dan) een half oor, terwijl je gezellig aan het ouwehoeren bent met een vriend(in), is een diepgaande muzikale ervaring natuurlijk sowieso uitgesloten. Niet dat daar iets op tegen is, maar toch.

Wanneer een bassist soleert zonder harmonische begeleiding van bijvoorbeeld een piano of een gitaar dan is zijn solo voor een luisteraar beter te volgen wanneer in deze solo toonreeksen gebruikt worden die overeenkomen met de akkoorden uit het thema. In dit opzicht maakt Philips het de ongetrainde luisteraar dus gemakkelijk wanneer hij in zijn solo het schema precies volgt. Maar het is geen wet dat het schema precies gevolgd moet worden.

Wanneer er geen harmonische ondersteuning is dan kan een solist juist modulaties uitvoeren die afwijken van het schema en die maken een solo voor een getrainde luisteraar juist extra interessant maar een ongetrainde luisteraar kan dan het spoor gemakkelijk bijster raken. Het moeten voor mij wel modulaties zijn die muzikaal verantwoord zijn en na niet al te lange tijd moet het oorspronkelijke schema wel weer terugkeren. Het gevaar van modulaties buiten het schema om is wel dat je ongemeerkt in een andere toonaard kunt uitkomen. Dit gebeurt vooral snel in een nummer, zoals bijvoorbeeld Bluesette van Toots Tielemans, waar van zichzelf al veel modulaties in voorkomen. Wanneer de anderen dan na de bassolo weer invallen klopt er niets meer van.

Los van dit soort incidentele modulaties bestaan er ook vormen van free jazz waarbij er veel meer vrijheid is in het schema of waarbij het schema zelfs helemaal niet vast ligt. Er zijn mensen die op deze manier toch hele mooie melodiën scheppen. Er zijn ook mensen die dan een kakafonie van noten aan elkaar breien waar zelfs een ervaren luisteraar geen kop of staart meer aan kan ontdekken en voor mij is dit dan geen muziek meer. Ik heb rond de jaren 70 diverse jazz combo's op deze manier horen spelen en volgens mij was dat het gevolg van onvoldoende muzikale ontwikkeling of van het niet beheersen van een instrument.

@Philip:
Over mijn voorliefde voor jazz heb je gelijk. Op virtuoos bassen heb ik in principe niks tegen, tenzij dit het doel op zich wordt. En dat gebeurt naar mijn idee helaas wel iets vaak bij virtuose muzikanten. En die schijn je in jazz dan weer meer te hebben dan in andere muziekstijlen

Overigens is mijn eerdere opmerking/verzoek niet alleen gericht aan bassisten, maar aan alle onbegeleide solisten. Zo hebben drummers er ook een handje van om halverwege een solo over te gaan op een onsamenhangende opeenvolging van ingewikkelde drumriffs. Erg knap, maar met het nummer heeft het verder meestal niet zoveel te maken. Althans, zo ervaar ik het.

Nu zal het voor gitaristen en pianisten ongetwijfeld makkelijker zijn dan voor een bassist of drummer om de context duidelijker te houden aangezien ze makkelijker akkoorden kunnen spelen, maar ook omdat ze, vergeleken met een bassist, in een makkelijker frequentiegebied zitten waarvoor onze oren veel gevoeliger zijn. Maar die extra handicap is misschien wel iets om rekening mee te houden als solist (of niet natuurlijk).

Overigens doelde ik met het geouwehoer meer op het overige publiek


PS: stoere bas trouwens die carbon! Ben benieuwd hoe die uiteindelijk klinkt. Hij ziet er heel zwaar uit, maar dat waarschijnlijk juist wel meevallen. Meer foto's graag en na de revisie natuurlijk ook een mp3'tje.

Leuk, je reactie op de carbon bas, Sander! Ze weegt ongeveer de helft van mijn houten bas, schat ik, dus dat in combinatie met haar onverwoestbaarheid, gaat me in de toekomst een stuk mobieler maken (hoop ik). Ik denk er (zelfs) aan om er sessies mee te gaan bezoeken, iets wat ik de afgelopen tien jaar vermeden heb. Ook het volume van deze bas is twee keer zo hoog als dat van mijn houten bas, wat in akoestische situaties een groot voordeel is natuurlijk.
Ik kom in jouw reactie en ook in die van Adriaan precies de dilemma's tegen waar ik nu mee geconfronteerd word. Inderdaad Adriaan, dichtbij het schema blijven maakt de herkenbaarheid van de solo veel groter. Maar ja – er is die enorme vrijheid hè. Soms heb ik dan ideeën voor melodieën die misschien niet exact in het volgende akkoord passen, maar die ik melodisch eigenlijk zo interessant en mooi vind, dat ik het schema dan maar even aan mijn laars lap. Ik denk dat een onbegeleide solo spelen voor mij betekent dat ik een verantwoorde weg vind tussen die twee manieren van spelen.
Jaco Pastorius pakte het op een bijzonder vrije manier aan op zijn onbegeleide solo's op zijn solo lp, waarmee hij zijn roem gevestigd heeft tot in de eeuwen der eeuwen. Het nummer Donna Lee bijvoorbeeld is zo'n onbegeleide solo (afgezien van de percussionist). In die solo lapt hij het schema aan zijn laars. Maar is het niet prachtig wat hij speelt? En hoort niet iedereen hoe mooi dat is – ook als er tegelijkertijd hard geouwehoerd wordt door een luidruchtig publiek?

Volgens mij kun kun je ook afwijken van het schema, zodra je, wederom, genoeg context biedt voor het 'schema' dat je dan wel speelt.
Met walking bass gaat dat waarschijnlijk het makkelijkst, omdat je de luisteraar dan aan het handje mee kunt nemen, maar met andere stijlen moet dat ook mogelijk zijn lijkt me. Het hangt er denk ik vanaf hoe herkenbaar de overgang is.

In de rock kom je nog weleens wat onbegeleide gitaarsolo's tegen waarbij dit gedaan wordt. Maar nogmaals, gitaristen hebben het hier volgens mij makkelijker dan bassisten. Ook biedt de expressiviteit van een electrische gitaar hierbij waarschijnlijk meer mogelijkheden.

Ik heb net even een uitvoering van dat nummer door Pastorius opgezocht op Youtube (Donna Lee), maar ga er vooralsnog maar even vanuit dat je het over een andere uitvoering hebt

Inderdaad, de versie die ik bedoel staat op zijn solo cd en dan speelt hij alleen met een percussionist. Wel een ontzettend geinig filmpje zeg. Ik hoor dat jaco het tempo van het thema net niet kan bijbenen, opmerkelijk voor deze vingervlugge jongen. Leuk en lekker, zoals hij daar lopende bas speelt!
Ik ga maar gewoon volgen wat mijn hoofd me ingeeft, of het nu zo herkenbaar is of niet. Dat is de enige manier van spelen die ik ken van mezelf die ergens toe leidt, dus ik moet wel.

Maar die solo is toch (hoe zeg ik het netjes?) 'niet zo best'
Het lijkt een soort trial & error, hoe virtuoos zijn riedels ook mogen zijn.

Ah, zover was ik nog niet gekomen in dat filmpje. Nog maar eens geluisterd dus. Later in zijn carrière ging er het een en ander mis in de kop van Jaco en die solo is zo weinig coherent, dat ik vermoed dat de ellende ten tijde van dat filmpje al begonnen was. Heel apart, hij speelt eigenlijk wel leuke dingen, maar ik kan er ook geen enkele samenhang in ontdekken en ik zou echt niet weten wat hij nu eigenlijk wilde zeggen of waar hij naar toe wilde met die solo. Ik heb niets tegen stiltes in een solo, maar daar moet je natuurlijk wel zinvol gebruik van maken. Dit vind ik meer pijnlijke stiltes. Helemaal niet leuk eigenlijk om zo'n fantastische muzikant zo ver beneden zijn niveau te zien spelen.

Ik was al bang dat het echt aan mij lag.

Misschien heb ik dan wel heel m'n leven lang de verkeerde jazz-opnames gezien/gehoord

inderdaad Sander.
Ondertussen bestaat er al zo veel muziek,
dat het gevaarlijk is te veralgemenen.
Ik hoor bv ook veel liever Miles Davis in zijn beginperiode,
dan op het einde.
In het begin lekker te volgen, maar op het einde...
Of iemand die als eerste kennismaking met jazz, free jazz hoort,
baalt de volgende keer al van het woord 'jazz'.
De ene keer luister ik actief naar jazz, de andere keer zet ik het op
'tussen de soep en de patatten'.
En ik moet zeggen dat ik op een bepaald moment,
de muziek duidelijker hoorde.
Dus probeer ik niet te snel muzikale conclusies te trekken,
voordat ik een hele reeks gehoord heb of me erin heb verdiept voor een tijdje.

ik heb nu wel een leuke methode ontwikkeld om onbegeleid soleren te oefenen bij een nieuw nummer. Ik zet het schema in band-in-a-box en ga dan luisteren (niet spelen dus). Zodra ik denk het schema in mijn hoofd te hebben, zet ik de muziek uit en laat de akkoorden in mijn hoofd doorspelen terwijl ik soleer. Als ik niet zeker ben van een klank luister ik weer even naar band-in-box, waarna ik die muziek weer uitzet en verder speel. Deze methode werkt als een trein, ik ben er heel blij mee!

hey Philip,
(ik ga even advocaat van de duivel spelen)
heb je zelf geen schrik, dat je de luisteraar gaat verliezen?
jij hoort de harmonie wel, jij weet waar je je bevindt in het schema, maar is de luisteraar even hard getraind, gaat de luisteraar jou wel kunnen volgen?

ik maakte ook nog een bedenking over de Jaco-filmpjes:
het viel me op dat hij zo enerverend met zijn been schudt.
ik moest spontaan aan je les: 'Ontspannen' denken.
op die manier lijkt hij toch niet echt ontspannend, of moet ik het op een andere manier opvatten?

Hoi Dieter,
Ik zag laatst een film over een Amerikaanse architect (even de naam vergeten)die waanzinnige gebouwen neerzette en werd gefilmd door Sydney Pollack. Hij vertelde dat Pollack eens tegen hem had gezegd: 'ik twijfelde altijd of er wel mensen zouden zijn die mijn benadering waardeerden en of er wel de ruimte zou zijn om de films te maken die ik wil maken. Ik heb ontdekt dat er een niche is voor mij, dat er altijd wel mensen zijn die waarderen wat ik doe'. Die architect had dat idee overgenomen en verkondigde nu hetzelfde tegen andere mensen.
Van Gogh bleef gepassioneerd schilderen, al verkocht hij nooit een schilderij. Die vond dat hij een missie had; de missie van de kunst.
Ik wil mezelf niet vergelijken met deze grote meesters, maar ik heb wel dezelfde ideeën. Jazz is kunst wat mij betreft. Best mogelijk dat er niet veel mensen zijn die de moeite zullen nemen om naar mijn onbegeleide solo's te luisteren, misschien is er wél een niche voor mij, we zullen zien. Ik voel de drang om dit te doen, wat het resultaat is zie ik later wel.
Ik denk trouwens dat dit een mooie manier is om met muziek bezig te zijn. Als je niet je eigen weg kiest, zul je geen duidelijke individuele inbreng hebben (niet dat dat hoeft hoor, het is maar net wat je wilt). Ook een popmuzikant doet zijn eigen ding, anders kun je net zo goed meteen in een top veertig band gaan zitten. Niet dat daar iets op tegen is, maar originele muziek levert dat niet op natuurlijk. Dat is juist niet de bedoeling van zo'n band.

Het hangt er natuurlijk ook vanaf of je graag optreedt voor publiek of net zo lief alleen met andere muzikanten samenspeelt (al is dat bij onbegeleid soleren ook niet nodig ).
In het eerste geval zul je soms misschien toch wat concessies moeten doen, in het tweede geval niet, hooguit naar de muzikanten met wie je wil samenspelen.

Hoewel de Top 40 meestal niet mijn ding is kan ik me niet voorstellen dat Top 40 muzikanten geen van allen hun eigen ding doen.
Misschien moet je je er meer in verdiepen

Nee, dat lijkt me ook sterk, dat alle top veertig muzikanten niets anders doen. Maar zo'n band vreet wel veel energie en tijd natuurlijk. Ik heb zelf al mijn tijd en energie nodig voor de (kunst)projecten waar ik me op stort.
Ik weet niet of er helemaal geen publiek te vinden is voor een duo sax/bas. Misschien is er een niche voor, misschien ook niet. We zullen zien!

PS: het idee van concessies doen spreekt me niet aan. Ik wil niet zeggen dat andere mensen dat niet zouden moeten doen hoor, dat moeten zij weten. Maar ik heb er zelf helemaal geen zin in.

Die zijn er meer: The Legendary Stardust Cowboy, luister ook vooral even naar de on(be)geleide drumsolo, gevolgd door een free style bugelsolo. Soms is jazz inderdaad leuk

(popgeschiedenis: David Bowie baseerde zich voor de naam Ziggy Stardust op 'The Ledge')

De door Philip aangerijkte methode om een schema te leren lijkt me zeer bruikbaar voor elke muzikant die een schema uit zijn hoofd wil leren. Ik heb als trompettist in het begin van een nieuw moeilijk stuk altijd moeite om het schema tijdens een improvisatie te volgen als ik zonder begeleidingsinstrumenten speel. Ik lees dan wel de akkoorden mee en kwa tonen klopt het dan meestal wel maar het wordt vaak gaan mooie melodie. Je kunt pas echt een mooie melodie maken als je de akkoorden niet meer hoeft te lezen maar daarvoor moet je de modulaties van de akkoorden of in jezelf horen of werkelijk horen wanneer ze door een ander gespeeld worden.

De contrabas heeft door de functie die hij bijna altijd heeft bij samenspel met anderen het imago van begeleidingsinstrument gekregen en op zich is daar niets mis mee. Maar op elk instrument kun je individueel soleren en als je muzikaal maar wat te vertellen hebt dan zal het voor een toeschouwer toch ook boeiend zijn om naar een contabassist te luisteren die alleen speelt. Maar je moet natuurlijk wel goed zijn en dynamisch spel vertonen. Een gewone lopende bas is prima in een bezetting maar van een solist verwacht je gewoon iets sprankelends.

Bedankt voor je bijdrage Adriaan, ik vat weer extra moed!

He Sander, ik zie niet in dat jazz iets te maken heeft met die gezellige puinhoop van je link hoor.

Was ook niet serieus bedoeld. Maar wordt tegenwoordig niet alles wat maar een beetje eigenzinnig is of lijkt al gauw onder de noemer jazz geplaatst? En niet in het minste geval door de scene zelf? Je ziet op bills van jazz-festivals soms van afro-beat en dub tot metal staan.

Ik ga niet beweren dat het jazz is wat deze cowboy doet, of kunst. Dat zijn beide begrippen die te pas en te onpas nogal opgerekt lijken te worden. Ik weet wel dat ie net als Van Gogh doet wat ie meent te moeten doen. En 40 jaar na de opnames van dit stukje herrie doet ie dat nog steeds.
Persoonlijk kan ik de Legendary Stardust Cowboy overigens wel als kunstenaar zien. Niet als instrumentalist, maar wel als performer. Of zijn werk daarmee automatisch tot kunst gerekend kan worden... ?

Grappig is overigens wel dat ik het nummer vaker heb moeten beluisteren om het te kunnen waarderen. Iets wat me hier al door meerdere mensen is aangeraden m.b.t. jazz Het staat op een verzamelaar die ik heb en in eerste instantie kon ik er werkelijk niet naar luisteren, maar als ik het nu hoor wordt ik spontaan vrolijk

Voor een jazzliefhebber als ik wordt het inderdaad steeds moeilijker om jazz tegen te komen op jazzfestivals. Vorig jaar ben ik om die reden voor het eerst sinds jaren niet eens naar het North Sea Jazz festival geweest. Dit jaar wel, ze hadden een droomprogramma op de zaterdag. Laat dat nu de dag zijn geweest die als eerste (en ik geloof als enige) uitverkocht was! Bij de jazzconcerten die ik heb bezocht zaten de zalen bovendien stampvol.

dank je voor je openhartig antwoord Philip, ik ben helemaal mee en begrijp je volledig.
nu zat er nog een keerzijde aan mijn vraag, die ik even zal toelichten met een voorbeeld:
stel dat er een muzikant een Beatlenummer zingt terwijl hij zichzelf begeleidt op gitaar. de muzikant is niet van gisteren en speelt dus een overbekend Beatlenummer, 1 v/d nummers v/d Beatles die in het collectief geheugen van de mensheid staat gegrift. naar mijn mening hoeft deze muziekmaker niet eens goed te zijn, want iedereen kent de nummers. als hij gewoon de akkoorden arpeggio aanslaat en de tekst zingt, weet iedereen over welk nummer het gaat. meer nog vermoed ik zelfs, het publiek hoort er de echte Beatles bij en de orkestarrangementen en de tweede en derde stemmen en gitaren enzovoort zonder dat ze effectief te horen zijn.
dus: heb jij geen schrik dat je onbegeleide solo niet te kaal gaat klinken, want daar komt het bij jazz toch op aan geloof ik, dat je elkanders gaten opvult en nu moet je alles alleen doen.
versta me niet verkeerd, maar ik zou daar wel schrik van hebben: 'help mijn solo valt in het water zonder steun!'
of ben jij al muzikaal een stap verder geëvolueerd om dit aan te kunnen, zoals je zei (typte) dat je de drang had dat je dit moest doen?

ik heb zo het gevoel dat er ongelooflijk veel durf voor nodig is om (vooral op contrabas toch) onbegeleid te gaan soleren.
ik ben van mening dat Philip zowat één v/d pioniers hierin is, meer nog... ik vind het super dat je je ervaringen hierin wilt delen met anderen.
dikke merci.

Dank voor je bemoedigende worden Dieter, maar volgens mij valt het allemaal wel een beetje mee hoor. Als ik vroeger in een jazzcombo speelde, hield iedereen opeens op met spelen als ik aan mijn bassolo begon, alleen de drummer gaf nog een tikje op de afterbeat. Dat vond iedereen normaal (behalve ik), dus op zijn minst een hele generatie jazzbassisten moest zich door deze momenten – op het irritante getik van de drummer na een onbegeleide bassolo – heen ploeteren.
Het is ook niet echt nieuw. Toevallig heb ik net een CD in huis gehaald van een duo optreden van Lee Konitz (alt sax) en Hein van de Geyn (contrabas). Dat is gewoon mooie muziek; ik heb helemaal niet het gevoel dat daar meer instrumenten bij zouden moeten, het is precies goed zo. Hein speelt natuurlijk tal van onbegeleide solo's op die CD. Ook heb ik een duo CD van Wayne Marsh met Red Mitchell met dezelfde instrumenten in huis, maar die is veel ouder. Dat klinkt ook leuk. Dus het kan prima – als je het maar goed doet.
Ik merk dat een onbegeleide solo spelen op standards heerlijk is om te doen. Natuurlijk, de interactie met medemuzikanten is ook een groot genoegen, maar het heeft ook wel wat om volledig in te pluggen op mijn eigen creatieve stroom en me uitsluitend daardoor te laten leiden. Ik wist niet dat ik daar zoveel plezier in zou hebben, dus ik ben heel blij met die uitnodiging uit New York, die me ertoe gezet heeft om deze ontdekkingsreis te maken. Grappig genoeg merk ik dat mijn ensemble spel ook is gegroeid doordat ik me de laatste tijd zo fanatiek hiermee heb beziggehouden (want ik wil natuurlijk een prachtopname maken in New York).
Tja, of andere mensen daarvan kunnen genieten weet ik natuurlijk niet. We zullen zien. ik verwacht dat Bob Anram en ik daar iets moois gaan maken en dat er een niche kan zijn voor deze muziek. Het is bij jazz natuurlijk van allerlei factoren afhankelijk die je niet in de hand hebt. Het kan bijvoorbeeld geen kwaad als een groot Amerikaans jazztijdschrift een recensie schrijft. Maar hoe krijg je zo'n recensent zover dat hij naar je CD gaat luisteren? Geen idee.

Bij vrije improvistatie maakt het veel uit of er al of geen publiek is. Als ik vrij speel, dus zonder een bepaald akkoordenschema te volgen, dan borrelt er van alles in me op. Op zich heeft dat me altijd verbaasd dat muziek zo kan werken. Het lijkt of de muziek zichzelf schept en dat ik alleen maar een soort doorgeefluik ben. Ik kan ook alles meezingen wat ik op contrabas of basgitaar (of unisono op gitaar) speel. Maar soms gaat het fout en zing ik wat anders dan dat wat ik speel. Dit ervaar ik als een storing en het leidt af, hoewel het soms ook juist weer tot nieuwe vondsten leidt. Volgens mij zijn dit soort fouten het gevolg van stress.

Als je speelt zonder publiek dan komt dit weinig of soms helemaal niet voor. Als je speelt met critisch publiek maar vooral als je weet dat wat je speelt opgenomen wordt dan maak je eerder fouten juist omdat je fouten probeert te voorkomen. Als ik soleer met publiek dan doe ik soms mijn ogen dicht om niet afgeleid te worden. Aan de andere kant kan een bepaalde respons van het publiek ook een gunstige uitwerking op de solo hebben. Ik heb hiermee nog een leuke ervaring die ik jullie niet wil onthouden.

Ik heb vanaf 1975, 15 jaar als constructeur van windmolens gewerkt op de TU-Eindhoven. Toen de TU 25 jaar bestond mocht ieder die een muziekinstrument bespeelde in werktijd een hele middag ergens in de binnenstad van Eindhoven spelen. Ik speelde toen sopraansax en trompet en kwam op de Markt terecht. Je had een groot bord naast je staan met daarop de uitleg van de reden waarom je daar stond en dat je daar dus niet voor geld stond te spelen. Ik vond het toch wel een beetje eng en ben in het begin wat aan de rand van de Markt gaan staan en heb een aantal nummers gespeeld die ik uit mijn hoofd kende. Dat gaf een redelijke respons en er werd toch wat geld in mijn koffer gegooid. Er kwam zelfs een dame mij een zak koekjes brengen wat natuurlijk niet zo handig is voor een blazer.

Na verloop van tijd ben ik steeds vrijer gaan spelen en dat trok steeds meer de aandacht. Op een gegeven moment ben ik verkast naar een plaats waar veel mensen langs liepen en toen speelde ik voor ieder die langs kwam een eigen melodie die afhing van hoe de persoon op mij over kwam. Ik keek de persoon recht in het gezicht en de melodie veranderde abrupt afhankelijk van zijn reactie. Dit was zeer verrassend en er bleef een hele groep mensen staan luisteren naar wat er gebeurde. Vooral op een sopraansax kun je bijna met iemand praten. Gedurende deze laatste periode heb ik nog nooit zo veel per uur verdiend als wanneer dan ook. Dus als het met de techniek niks mocht worden dan kan ik dat nog altijd gaan doen.

Onbegeleid soleren wordt pas echt interessant als je op de juiste momenten in het schema de melodie terug kan laten komen. Dan wordt het voor de "leek" ook weer volgbaar. Geeft voor jezelf ook weer een rustpunt waarna je weer kan afwijken.

Interessante discussie! Ik ben zelf ook tot de conclusie gekomen dat dit vaak een goed idee is om het thema aan te stippen in de solo – al vind ik 'pas echt interessant' wel gechargeerd hoor. Als je bijvoorbeeld zo speelt als Lee Konitz, wie kan het dan nog schelen of het thema terugkomt in zijn onbegeleide solo? Sterker nog – hij begint al met flink om het thema heen te spelen, zodat het nauwelijks meer herkenbaar is. En toch is het prachtige muziek die uit zijn toeter komt wat mij betreft.

Ik merk dat het voor mij niet werkt, het thema in het midden van de solo terug laten komen als ik een (onbegeleide) solo speel. Het helpt mijn creatieve stroom om zeep. Ik merk dat ik mijn beste (onbegeleide) solo's geef naarmate ik minder denk; dan kan ik me beter afstemmen op een natuurlijke stroom van ideeën die als vanzelf in me opborrelt – en ze technisch ook nog eens beter spelen (denken is ook een ramp voor mijn techniek, dan zit ik veel teveel 'bovenop' het spelen van de noten). Zo'n gedachte van: nu is het leuk als ik het thema eens terug laat komen onderbreekt de creatieve stroom zo radicaal, dat de hele solo voor mijn gevoel in het water valt of minder mooi is dan hij zou kunnen zijn.
Het is bij nader inzien ook niet nodig om het thema terug te laten komen. Als je soleert op super ingewikkelde akkoordenschema's en daar ook nog eens vrij overheen soleert, ja, dan wordt het voor 95% van de luisteraars moeilijk om te volgen wat er gebeurt (en ik reken mezelf ook tot die 95%). Maar als je nummers speelt die wat eenvoudiger dan dat in elkaar zitten en lyrische solo's speelt, kun je m.i. heel wat doen zonder dat je publiek niet meer kan volgen wat je doet. Laten we het publiek niet onderschatten! Ik zag gisteren een concert van Chick Corea op Mezzo waarbij het publiek minutenlang vrijwel perfect de door hem gespeelde loopjes nazong, die echt niet altijd even makkelijk waren. Het was één groot, schitterend koor. Het (jazz)publiek wordt met sprongen muzikaler – prachtig is dat!
En dan is het ook nog zo dat ik merk dat ik allerlei dingen kan spelen bij een onbegeleide solo die ik uit de weg ga als er akkoorden gespeeld worden, omdat ze dan enigszins plat klinken voor mijn gevoel, te voor de hand liggend. Als ik zonder begeleiding speel, klinkt bijna niets (te) voor de hand liggend, merk ik. Dus ik hoef überhaupt geen censuur meer uit te oefenen op wat er in me opkomt. Dat is een heerlijke manier van spelen hoor! I love onbegeleide solo's!

Je hebt wel gelijk wat betreft "pas echt intressant" niets is natuurlijk verplicht, het is jazz. Ik probeer altijd tijdens het soleren de melodie mee te zingen in m'n hoofd en probeer dan ritmisch en soms ook melodisch de melodie aan te houden. Mischien zou ik zelf ook weer eens moeten proberen om onbegeleid te soleren. Je enthousiasme is in ieder geval aanstekelijk!

Leuk dat mijn enthousiasme aanstekelijk is! Ik ben inderdaad bijzonder enthousiast. Zo enthousiast dat ik zelfs een solorepertoire aan het instuderen ben – al realiseer ik me heel goed dat je waarschijnlijk de reputatie van een Dave Holland of Christian McBride moet hebben om als contrabassist alleen aan optredens te komen. Of ik nu ooit aan optreden toekom met zoiets of niet, het is so wie so super leerzaam!
Terzijde: ik kan je aanraden om ook eens de akkoorden in je hoofd te horen terwijl je onbegeleid soleert ipv de melodie. Mij geeft dat lekker veel extra vrijheid!
Gisteren ben ik bij Lucas Suringar langs geweest en heb een prachtige, vreselijk grote en zware contrabaskoffer gehuurd voor de oversteek naar New York. Ik ben bang dat de contrabas anders de bagagejongens van het vliegveld niet overleeft, ook al ga ik dan met een sterke koolstof vezel bas. Altijd een groot genot om met Lucas te praten over contrabassen en randverschijnselen! Hij gaf me bovendien een bijzonder waardevolle tip, namelijk dat ik de koffer op het vliegveld in New York kan opslaan tot mijn vertrek en verder reizen met een hoes. Een supertip! Koffer en bas samen wegen zo'n 35 kilo, terwijl de koolstofvezelbas met hoes maar 8 kilo weegt. Dat laatste is dus nog goed te doen!

Voor een solo repertoire op de contrabas, is het goed om nummers te kiezen die aan een paar eisen voldoen, merk ik.
1. De melodie moet heel sterk zijn – ook zonder dat je de akkoorden hoort. Sommige melodieën ontlenen hun kracht aan de akkoorden, maar daar heb je nu dus niets aan, omdat je zonder pianist of gitarist speelt. Dubbeltonen of tritonen spelen helpt onvoldoende, vind ik.
2. Het is het beste om nummers te kiezen met een relatief eenvoudig akkoorden schema. Als je een ingewikkeld schema gebruikt, weet binnen een paar maten niemand meer waar je mee bezig bent, ook de geoefende luisteraar haakt dan op een gegeven moment af. En als de luisteraar het nummer niet kent, speel je op zo'n moment al helemaal uitsluitend voor jezelf.
Een voorbeeld van een nummer dat wat mij betreft in aanmerking komt: Scrapple from the apple. Een ijzersterke melodie en een heel eenvoudig schema.

nu wordt het me helemaal duidelijk.
je bent niet enkel één van de pioniers van onbegeleid soleren, maar je bent vooral pionier in het delen van je ervaringen daarin. soms heb ik het gevoel dat de meeste muzikanten hun muzikale ervaringen voor zich houden, of het moet zijn dat ze ze niet kunnen verwoorden.
mag ik, bij wijze van oefening, vragen of 'All of me' ook een geschikt solostuk zou kunnen zijn?

'All of me' lijkt me inderdaad prima als solostuk: een sterke melodie (al is het niet mijn smaak) en een eenvoudig akkoordenschema. Wat het eerste gedeelte van je reactie betreft: ik denk dat het helemaal klopt wat je zegt!

Ik heb deze website nu al 7 jaar, dus het werd tijd om ook eens een pagina over mezelf te maken (de tweede pagina in de navigatiebalk links). Op die pagina heb ik ook vijf onbegeleide solostukken gezet die ik vorige week in de prachtige Spock Studio in New York heb opgenomen. Met mijn nieuwe koolstof vezel bas trouwens, kun je die ook eens horen.